تولد و دوران کودکی
حجة الاسلام و المسلمین علی نکونام گلپایگانی در سال 1323 هجری شمسی در سعید آباد گلپایگان چشم به جهان گشود. پدرش کشاورز بود و انس بسیاری با قرآن و نماز شب داشت؛ بطوری که بر قرآن تسلّط بسیاری داشت و هر آیه‌ای که می‌خواندند، سوره آن را می‌دانست. مادرش خانمی اهل تهجد و عبادت و از خانواده‌ای روحانی بود. استاد نکونام در چنین خانواده‌ای بزرگ شد و پدر؛ مادرش در شکل‌گیری شخصیت او سهم بسزایی داشته‌اند.
دوران تحصیل
استاد نکونام تحصیلات خود را از مکتب خانه آغاز کرد و پس از فراگیری روخوانی قرآن مجید به دبستان رفت. او دروس دورة دبستان را به پایان برد و سپس دروس دینی را آغاز کرد. ابتدا به حوزه علمیه اراک رفت و پس از سه سال ـ یعنی در سال 1340 ـ به قم عزیمت کرد.
هدف او از استقرار در قم بهره مندی بیشتر و بهتر از استادان و فرزانگان آن دیار عالم خیز بود. او به سرعت دروس مقدمات و دروس دورة سطح را به پایان برد و در درس خارج فقه و اصول استادان مشهور دورة خود حضور پیدا کرد. در طی این سالها در درس اخلاق استادانی چون آقا سید حسین فاطمی و آقای حاج شیخ عباس تهرانی شرکت جدی داشت تا علم خود را با عمل توامان سازد.
استادان و دوستان
استاد نکونام در طول دوران تحصیل به محضر استادان بسیاری شرفیاب شد. او که دروس ادبیات را در اراک در محضر استاد رفیعی و نیز منطق را در محضر استادان رفیعی و احمدی فرا گرفته بود. در قم در درس شرح لمعة استادان حضرات آیات و حجج اسلام صلواتی، حرم پناهی، سید ابوالفضل موسوی تبریزی و علم الهدی مشهدی حاضر شد و قوانین را نزد آیة الله اعتمادی و کفایه را نزد آیات عظام فاضل لنکرانی و نوری همدانی و نیز مکاسب را نزد آیت الله خزعلی آموخت.
وی خارج فقه را عمدتاً از درس مرحوم آیت الله گلپایگانی، خارج اصول را عمدتاً از درس حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی استفاده نمود.
در قسمت هایی از خارج فقه و اصول در درس های آیات عظام حاج شیخ جواد تبریزی و حاج هاشم آملی(رحمة الله علیهما) شرکت داشت.
منظومه منطق را خدمت حضرت آیت الله گرامی و منظومه حکمت را خدمت مرحوم آیت الله انصاری شیرازی و قسمتی از اسفار را خدمت حضرت آیت الله جوادی آملی(حفظه الله) خواند.
در بخش دروس خارج نیز سالها در درس فقه آیت الله العظمی گلپایگانی(ره) و درس اصول آیت الله العظمی وحید خراسانی شرکت کرد. در بخش علوم عقلی نیز در درس شرح منظومة استاد انصاری شیرازی و درس اسفار آیت الله جوادی آملی حضور داشت.
او در طی سالیان تحصیل با فضلای بسیاری دوست بود و دروس خود را مباحثه کرد که از جمله آنان می‌توان به آقایان محمدی گلپایگانی (مسؤول دفتر مقام معظم رهبری)، حسینی، رهبر و محمدی اشاره کرد.
فعالیتهای علمی و فرهنگی
استاد نکونام در عرصه علم و فرهنگ، خدمات بسیار دارد. او سالها برای تبلیغ به شهرها و روستاهای مختلف کشور سفر کرده و مردمان بسیاری را با احکام اسلام آشنا ساخته است. او بیش از سی و پنج سال است که به تدریس دورة سطح می‌پردازد و از این راه طلاب بسیاری را تربیت کرده که بسیاری از آنها خود، از مدرسان حوزه علمیه قم به شمار می‌آیند. وی از سال 1367 تا کنون در دانشگاه قم نیز به تدریس پرداخته است.
همچنین وی سالها استاد راهنمای مدارج علمی شورای مدیریت برای پایان نامه نویسی بوده است و هم اکنون بیش از بیست سال است به تدریس مکاسب و کفایه اشتغال دارد. و نزدیک 11 سال است به تدریس خارج فقه و از سال 1397 یک روز هفته را به تدریس تفسیر قرآن کردیم اشتغال دارد.
در سال 1383 عضو جامعه مدرسین شد و از سال 1388 عضویت هیئت ارشاد و تذکیر را پذیرفت. از سال 1391 به مدت چهار سال به عضویت شورای عالی حوزه های علمیه منصوب شد. وی از سال 1392 عضویت مجمع مشورتی فقهی شورای نگهبان را پذیرفت.
فعالیتهای سیاسی
استاد نکونام در انقلاب همواره از سیل خروشان ملت ایران در برقراری نظام اسلامی و تحکیم پایه‌های آن جدا نبوده و در مواقع نیاز انجام وظیفه نموده است. او هم اکنون از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم است و به تدریس و تربیت طلاب اشتغال دارد.